Pervazivni razvojni poremećaj karakteriše kvalitativno oštećenje recipročnih socijalnih interakcija i obrazaca komunikacije kao i oskudan, stereotipan, repetitivan repertoar interesovanja i aktivnosti.
U pervazivne poremećaje spadaju:
- dečiji autizam,
- atipični autizam,
- Rett-ov sindrom,
- drugi dezintegrativni poremećaj detinjstva,
- hiperkinetički poremećaj udružen sa mentalnom retardacijom i stereotipnim pokretima,
- Aspergerov sindrom,
- drugi pervazivni razvojni poremećaji,
- pervazivni razvojni poremećaj, nespecifikovan.
Pervazivni razvojni poremećaj karakteriše:
- prisustvo abnormalnog ponašanja
- odsustvo pogleda, izraza lica i gestova adekvatnih socijalnoj situaciji,
- nerazvijenost adekvatnog odnosa sa vršnjacima,
- retka potreba za nežnošću i zaštitom od strane odraslih u stanjima uznemirenosti,
- nesposobnost empatije sa drugima,
- odsustvo socio-emocionalnog reciprociteta,
- usporen razvoj ili potpuno odsustvo govora,
- ograničeni, repetitivni i stereotipni obrasci ponašanja, interesovanja i aktivnosti.
Autizam
Autizam je pervazivni razvojni poremećaj sa karakterističnim oblikom patološkog funkcionisanja koji se manifestuje oštećenjem socijalne interakcije i komunikacije jezika, govora i mašte.
Autizam je bihejvioralni sindrom. Dijagnoza autizma se postavlja samo onda kada postoji skup od tri ključna tipa ponašanja:
- abnormalni socijalni odnosi i socijalni razvoj,
- nesposobnost razvijanja normalne komunikacije,
- interesovanja i aktivnosti deteta su oskudni i ponavljajući.
Da bi se postavila dijagnoza , neophodno je da se sva tri simptoma javljaju zajedno, i to do 36. meseca života.
Neki od znakova autizma na ranom uzrastu mogu biti:
- dete ne reagije na znak majke, neuspostavlja kontakt pogledom,
- izostaje socijalni osmeh,
- ne služi se gestom,
- izostavlja brbljanje sve do 9 meseca,
- ne reaguje na svoje ime,
- ne izgovara nijednu funkcionalnu reč,
- igra se sam,
- ne igra se sa igračkama nego ih samo stereotipno vrti, ređa na uvek isti stereotipni način,
- sa 2 godine ne gradi frazu od dve reči, ne govori ili je govor eholaličan,
- ne reaguje na odlazak majke iz vidokruga,
- na neke zvuke reaguje hipersenzibilno dok na druge ne reaguje,
- pokazuje prisusutvo stereotipnih pokreta i repetativnih radnji (vrti se u krug, leprša rukama).
Kako prepoznati znake autističnog poremećaja?
Izostanak kontakta pogledom, ponašanje prema ljudima kao da su predmeti, odustvo ponašanja usklađenog sa kulturnim normama, odsustvo empatije kao i burno, neprimereno reagovanje na promenu rutine su karakteristični znaci autističnog poremećaja.
Osim navedenih teškoća u socijalnim odnosima, teškoće sa jezikom predstavljaju drugu veliku grupu promblema.
To su abnormalnosti govora tipa eholalije i metalalije (reči ili fraze koje dete ponavlja neposredno pošto ih je čulo ili danima kasnije), metaforičnog govora…
Treće područje koje omogućava rano prepoznavanje autizma jeste odsustvo maštovitosti, koje je vezano sa opsesivnim ponašanjem. Ova repetitivna ponašanja su upadljiva, rigidna i perseverirajuća.
Uz ove specifične simptome često postoji i niz nespecifičnih simptoma kao što su:
- poremećaj ishrane,
- poremećaj spavanja,
- napadi besa (tantrumi),
- autoagresivnost i agresivnost,
- fobije.
Adekvatna stručna procena i dijagnostika problema su od presudnog značaja za planiranje adekvatnog individualnog tretmana i daljeg napredovanja deteta.
Prednost rane dijagnostike su:
- mogućnost za ranu intervenciju i, samim tim, bolju prognozu,
- iščekivanje dijagnoze povećava stres kod roditelja,
- rana dijagnoza daje porodici priliku da se bolje upozna sa prirodom poremećaja,
- porodica bolje razume potrebe i ponašanje deteta.
Pojedini simptomi se ne javljaju kod svakog deteta ili nisu istog inteziteta zbog čega je potrebno terapiju prilagoditi individualnim potrebama svakog deteta.
Ako se krene rano sa intenzivnim, upornim programima edukacije i bihejvioralne terapije, može se pomoći detetu da dostigne određeni nivo samostalnosti, socijalnih i radnih veština.